Hoofdstuk 1 | ALLEDAAGSE VOORWERPEN
Stillevens in de kunst zijn getekende, geschilderde, gefotografeerde of op een bijzondere manier geplaatste bewegingloze objecten, meestal in een groepje. De objecten kunnen gekozen worden vanwege een bepaalde betekenis, maar ook vanwege hun esthetische kwaliteiten/visuele samenhang, oftewel: de kunstenaar vindt de voorwerpen mooi bij elkaar passen vanwege hun vorm en/of kleur en/of materiaal.
De Italiaanse kunstenaar Morandi schilderde zijn hele leven stillevens van alledaagse voorwerpen. Hij besteedde veel aandacht aan de composities: hoe de voorwerpen zo te plaatsen dat ze een mooi groepje vormen. Zijn stillevens zien er door hun eenvoud, de zachte kleuren en schaduwen heel rustig uit. De schilderwijze is vrij losjes; je kunt nog zien hoe de verf is opgebracht en de omtrek van de objecten is nergens heel strak. Hierdoor krijgen de harde aardewerken voorwerpen toch iets zachts. De schaduwen op de voorwerpen en de tafel ontstaan door zijlicht van links en maken de voorwerpen mooi 3D (zie de les Schaduw, hoofdstuk 1 en 3, niveau 1)
Voor het leren tekenen van stillevens is het handig om te beginnen met eenvoudige voorwerpen, zoals de alomtegenwoordige cilindrische kartonnen kokers die overblijven als al het toiletpapier is opgebruikt.
Oefening 1: zet één kartonnen wc rol koker voor je op tafel en teken hem na. Let op de ovale opening bovenin en de ronde onderkant. De vorm mag nergens puntig worden.
Oefening 2: In stillevens staan voorwerpen meestal zo dichtbij elkaar dat ze elkaar overlappen. Ook van de volgende kartonnen kokers is de achterste half verstopt achter de voorste. Zo krijg je een beetje diepte/verschil tussen dichtbij en verder weg. Teken beide voorbeelden na. Let op dat de onderkant van de achterste koker hoger op je papier begint.
Oefening 4: met één volle rol wc papier kun je variaties bedenken door het papier dat niet meer strak is opgerold in verschillende houdingen te leggen. Het wordt dan een stilleven van één voorwerp. Begin altijd licht met de basisvorm van de rol. Gebruik eventueel hulplijnen voor richtingen en hoogtes (voor gebruik van hulplijnen zie Handige tekentips deel 2, hoofdstuk 2, niveau 3).
Oefening 5: combineer kartonnen kokers met (half)volle rollen wc papier. Maak er een compact groepje van. Begin eventueel met het meest centrale voorwerp en bouw de rest eromheen. In het begin moet je al kunnen zien of het hele stilleven mooi op je papier past, anders heb je het eerste voorwerp te klein of te groot getekend.
EXTRA 1: maak een compact groepje van andere niet al te ingewikkelde voorwerpen uit je omgeving en teken het stilleven na.
Hier zie je vier voorbeelden door leerlingen van ca. 9-10 jaar :
EXTRA 2: Componeer een kleine en compacte groep objecten met een speciale betekenis voor jezelf. Als dit stilleven op het eerste gezicht te moeilijk is om te tekenen, kun je als hulpmiddel eerst een foto op ooghoogte maken (beter niet vanuit een hoog standpunt). Eventueel kun je de foto omzetten naar grijstinten, zodat je je in het begin beter kunt concentreren op de vormen.