Hoofdstuk 2 | MODELLEREN

Als we in een wereld zonder schaduw terecht zouden komen, zou het lijken of niets nog enige massa, enige substantie had. (Roberto Casati, De ontdekking van de schaduw, 2004)

Schaduw wordt in tekeningen en schilderijen onder andere gebruikt om driedimensionale vormen te modelleren. Zo krijgen ze massa en lijken ze ruimtelijk in plaats van plat (afbeelding).

Modelleren met schaduw kan op verschillende manieren. Laten we beginnen met fijne lijntjes/streepjes (arceren). Zie voor arceren ook de les Handige tekentips deel 1 hoofdstuk 7, niveau 1.

Exercise 1: Bekijk de twee vazen. In de de linker vaas ontstaat de schaduw door zijlicht van rechts, in de rechter vaas door zijlicht van links. Teken beide vazen na. Begin de schaduw met lichte horizontale streepjes en vervolgens in dezelfde richting (parallel) iets donkerder. Houd de omtreklijn aan de lichtkant ‘blonder’ (lichter).

Je kunt natuurlijk ook streeploos schaduw tekenen, met een afgeronde potloodpunt of de zijkant van je potloodpunt. Om de schaduw donkerder te maken druk je geleidelijk iets harder.

Oefening 4: Geef een blokje en een bol een streeploze schaduwzijde. Teken nergens harde lijnen. Gebruik een 2B potlood of zachter.

 

Zo’n streeploze manier van schaduw tekenen is bijvoorbeeld gebruikt in het cirkelvormige portretje.

Bij driedimensionale vormen met platte vlakken is de grens tussen de schaduwkant en lichtkant duidelijk (links). Bij ‘organische’ vormen met rondingen, holle en bolle delen is de overgang tussen licht en schaduw vager (rechts). Houd daar rekening mee in de volgende oefening.

Oefening 5: Teken een paar van de volgende vormen zo licht mogelijk na. Kies een lichtrichting en modelleer ze met schaduw, alsof het driedimensionale sculpturen zijn. Het is verleidelijk om snel met je vingers te gaan vegen, dat kan altijd nog, maar probeer het eerst met alleen je potlood zodat je daar vaardiger in wordt. Je kunt de afbeelding ook afdrukken.

 

EXTRA: Modelleren met schaduw is ook gebruikt voor Shoyru, een razend populair draakje dat rondvliegt in Neopet, een digitale wereld gecreëerd door de Amerikaanse illustrator Arthur Conley. Een leuke oefening is om van Shoyru eerst alleen  de omtreklijnen na te tekenen (of over te trekken) en daarna te modelleren met schaduw. Let goed op dat de omtreklijnen niet overal even dik zijn. 

De volgende tekening van de maan is in 1610 gemaakt door de Italiaanse wetenschapper Galileo Galilei. Hij bestudeerde de maan door een telescoop. Dankzij de schaduw ontdekte hij als eerste wetenschapper dat de maan geen platte schijf was maar een bol met bergen en kraters! Hij zag dat vooral op de grens tussen licht en schaduw.

 

In een tekening van mijn destijds 7-jarige dochter die rustig op haar bed zat te lezen, heb ik veel gebruikgemaakt van modelleren met schaduwen.

 

VRAAG: bij welke van de volgende holle kokers klopt de schaduw? Er is er maar één goed! In hoofdstuk 6 staat de oplossing.