Hoofdstuk 8 | MEESTERWERKEN
DE IDEALE STAD, anoniem, ca. 1470
De ideale stad, vermoedelijk Giorgio Martini of Melozzo da Forlì, ca. 1470, olieverf en tempera op paneel, 67,7 x 239, 4 cm. Galleria delle Marche, Urbino
Een meesterwerk uit de tijd dat lijnperspectief werd ontdekt is De ideale stad, geschilderd op een houten paneel van ruim 2 meter breed. Men weet nog steeds niet precies wie het heeft geschilderd maar vrijwel zeker was de kunstenaar ook architect. Het is een verzonnen stad! Oorspronkelijk hing het schilderij op ooghoogte in een paleis in de Italiaanse stad Urbino. Voor degene die er voor stond leek het alsof hij door een raam naar buiten keek en zo over het plein zou kunnen gaan wandelen. Het is een prachtige demonstratie van kundigheid in het toepassen van lijnperspectief en kennis van architectuur uit de Romeinse tijd die in die periode erg werd bewonderd.
De ideale stad, vermoedelijk Giorgio Martini of Melozzo da Forlì, ca. 1470, olieverf en tempera op paneel, 67,7 x 239, 4 cm. Galleria delle Marche, Urbino
Op de begane grond van de eerste gebouwen links en rechts zien we galerijen waar je altijd op hete dagen in de schaduw kunt lopen en winkelen en waar je niet nat wordt als het regent. In het eerste gebouw links lijkt de bovenste verdieping op luxe penthouse-woningen met een overdekt dakterras. De gebouwen zijn van verschillende kleuren natuursteen en versierd met lijstwerk, pilasters en rondbogen (zie ook de les Klassieke architectuur). Alle gebouwen zijn ongeveer even hoog. Al met al is deze ideale stad perfect georganiseerd. Die perfectie zie je ook in de symmetrie van het ontwerp: de linker-en rechterhelft zijn bijna elkaars spiegelbeeld. Natuurlijk ontbreken er nog mensen in dit ontwerp en auto’s, trams, fietsen en verkeersborden bestonden in die tijd nog niet. Het blijft al met al het model voor een ideale stad.
De ideale stad, vermoedelijk Giorgio Martini of Melozzo da Forlì, ca. 1470, olieverf en tempera op paneel, 67,7 x 239, 4 cm. Galleria delle Marche, Urbino
Er is duidelijk gebruik gemaakt van een tegelvloerconstructie met een lage horizon. Alle gebouwen steken duidelijk uit boven onze lage kijkhorizon. De gebouwen rond het plein wijzen allemaal naar één verdwijnpunt in het midden, precies achter het half openstaande deurtje van het ronde tempelachtige gebouw. Het deurtje bevindt zich op onze ooghoogte en we kunnen er dus zo over het plein heen wandelen en kijken wat daarbinnen is. Let op dat de rondingen van het centrale gebouw boven de horizon anders zijn dan de ronding aan de onderkant. Dat komt omdat we alles boven de horizon (onze ooghoogte) van onderaf bekijken.
Extra:
probeer de constructie van dit schilderij na te maken. Teken allereerst het kader met de juiste lengte-breedte verhouding en daarin zo licht mogelijk de lage horizon met het verdwijnpunt in het midden. Teken vervolgens de gebouwen als kale blokken. Let er op dat de boven- en onderkant van de gebouwen aan weerszijden naar het centrale verdwijnpunt wijzen. Let er bij het centrale gebouw op dat de rondingen boven de horizon anders lopen dan de ronding aan de onderkant. Als dat allemaal lukt kun je er details en kleur aan toevoegen op een manier die je zelf wil.
STILLEVEN MET STRAAT, M.C. ESCHER, 1937
Stilleven en straat, M.C. Escher, 1937, houtgravure, 70 x 60 cm.
Het tweede meesterwerk is een houtsnede van de beroemde Nederlandse graficus Maurits Cornelis Escher (1888-1972). Het ziet er heel realistisch uit en toch klopt er iets niet. Bijna onopgemerkt verandert het tafelblad met voorwerpen in een straat met huizen en mensen. Is het nou een tafel of een straat? De achterste boeken op tafel staan tegen de gebouwen aan. Zijn de boeken zo groot of de huizen zo klein? Escher was echt een tovenaar met perspectief. Ook vond hij het leuk om het stapeltje speelkaarten vooraan zo neer te leggen dat het bijna van tafel af dreigt af te vallen. In het Escher museum in Den Haag en op internet kun je veel meer verbazingwekkende voorbeelden van zijn werk vinden.