Hoofdstuk 4 | ECHTE GEZICHTEN
Als je echte gezichten wil leren tekenen is het goed om je allereerst te realiseren dat het maken van een getekend of geschilderd portret iets totaal anders is als een fotografische momentopname. Een onmiddellijke fixatie op fotografische gelijkenis kan tijdens het leerproces zelfs contraproductief zijn. Hier volgen wat basisoefeningen in het ontwikkelen van een soepele tekenhand en een zorgvuldige waarneming.
Zorg voor een spiegel van minimaal A3 formaat die je makkelijk voor je neer kunt zetten.
Oefening 1: Teken jouw spiegelbeeld ZONDER TUSSENDOOR NAAR JE PAPIER TE KIJKEN. Houd je potlood ver van de punt vast. Zorg dat je potlood tijdens het tekenen zoveel mogelijk in aanraking blijft met het papier. Verken rustig wat je ziet, alsof je alle plekken in jouw gezicht aanraakt. Dwaal van de ene plek naar de andere. Het resultaat is gegarandeerd een verrassing en zeker geen glamour portret. Het mooie is dat je toch in die tekening verborgen zit, ook al lijkt het fotografisch totaal niet.
Twee zelfportretjes zonder naar het papier te kijken
Oefening 2: TEKENEN UIT JE GEHEUGEN
Gebruik een kleine spiegel. Bestudeer minimaal 5 minuten jouw spiegelbeeld ZONDER TE TEKENEN. Teken daarna zonder in de spiegel te kijken in vijf minuten wat je je kunt herinneren. Herhaal deze volgorde zo vaak als nodig: eerst vijf minuten alleen kijken, dan nog eens vijf minuten tekenen vanuit je geheugen. Ik kreeg deze oefening van Anastasia K., een kunstenares die in Rotterdam woont en werkt. Ze geeft in haar studio teken- en schilderlessen: https://www.art-workshop.nl
Oefening 3: FOCUS OP SCHADUW
Maak een foto van jezelf of iemand anders in close-up (hoofd, gezicht, nek en iets van de schouders). Zorg voor sterk licht van opzij zodat je duidelijke schaduwen krijgt. Verander de foto op je camera of computer in zwart-wit. Teken het gezicht van de foto eerst in lijn na (uiterst links). Roteer de foto en je tekening vervolgens 180 graden* (tweede van links). Teken eerst de donkerste schaduwvormen en vervolgens de ‘middentonen’ (derde van links). Draai jouw tekening weer om en kijk je of je nog iets mist. Deze oefening komt van de meester-illustrator/portrettist van de NRC, Siegfried Woldhek. Je kunt zijn tekencursussen online aanschaffen.
*Door op zijn kop te werken ga je je beter concentreren op licht en donker in plaats dat je je fixeert op de gelijkenis.
Het werken in grijstonen is een goede voorbereiding voor schilderen.
Uiteindelijk zijn er vele manieren van portret tekenen. De ene kunstenaar begint met een schematische opzet, de ander met de ogen of zelfs met de restvorm om het hoofd heen. De een tekent subtiel, de ander ruig. Een eigen stijl wordt vaak pas ontwikkeld na jaren studie. Verwonder jezelf in musea aan de diversiteit in oude zowel als eigentijdse teken- en schilderkunst.