Hoofdstuk 3 | MEESTERWERKEN

Het eerste meesterwerk is een kleine tekening (16 x 18 centimeter) van een jonge vrouw door Leonardo da Vinci (1452-1519). Je kunt goed zien hoe smal de rechterhelft van haar gezicht wordt in een driekwart aanzicht . Leonardo tekende haar zo dat het net lijkt of ze even omkijkt naar iets of iemand vlak achter ons. Ze glimlacht een beetje maar haar ogen kijken eerder dromerig, melancholiek of onverschillig. In deze briljante tekening zie je prachtig de plastische bouw van de neus, de ogen (een bol in de oogholte) en de mond met de schaduw onder de onderlip. De arceringen gaan van linksboven naar rechtsonder; daaraan kun je zien dat Da Vinci linkshandig was.

Het tweede meesterwerk is een bijna levensgroot beeldhouwwerk van de beeldhouwer Giovanni Romano (1465-1512). Het is waarschijnlijk een portret van Isabella d’ Este, een machtige vrouw die in een groot paleis woonde in Mantua (Italië). Isabella was een van de eerste kunstverzamelaars en ze kon ook heel goed muziek maken. Heel anders dan het meisje in de tekening van Da Vinci kijkt deze vrouw juist vrij trots of streng. Doordat je geen irissen en pupillen ziet lijkt het net of ze ver voor zich uit kijkt en zeker niet naar iemand die toevallig voorbijloopt. In dit portret zie je kristalhelder de bouw van de neus, ogen, mond, nek en schouders. Bijzonder aan een beeldhouwwerk is natuurlijk dat je er van verschillende kanten naar kunt kijken. Daarom hier ook afbeeldingen van het profiel en de achterkant met de staart. Zeer waarschijnlijk heeft de kunstenaar Isabella geïdealiseerd weergegeven.

Portretbuste Isabella d’Este, Giovanni Cristoforo Romano, 54.3 x 54.6 cm., Terracotta (gebakken klei). De Thyssen-Bornemisza verzameling. Kimbell Art Museum, Fort Worth, Texas.

Het derde meesterwerk is een portret van een vrouw door de Zwitserse kunstenaar Alberto Giacometti. Het is een treffend voorbeeld hoe de visie en stijl van een kunstenaar belangrijker worden dan de conventies over een goed portret. Zo is het hoofd van de vrouw in verhouding tot haar lichaam heel klein geschilderd. Haar lichaam en de omgeving zijn weergegeven met een wirwar van lijnen en duidelijk zichtbare penseelstreken. Misschien juist daardoor wordt je aandacht magnetisch getrokken naar het kleine geschilderde hoofd van de vrouw. Door haar frontale ‘brave’ zittende houding in de chaos om haar heen krijgt de figuur iets kwetsbaars of onverzettelijks, je mag het zelf bedenken… Het portret is een kruising tussen tekenen (met penseel) en schilderen. De kleuren zoals het roze van haar jurk zijn heel dun aangebracht en overal , behalve in het gezicht en de nek, zie je de ondergrond nog. Ondanks de schijnbare wirwar is het portret toch een sterke eenheid. De volkomen intuïtieve werkwijze van Giacometti en het zogenaamd onaffe van dit portret (zelfs een schetsmatig aangegeven kader) is een mooi voorbeeld van de vele mogelijkheden in portretkunst.