HOOFDSTUK 1 | HET BLOKKENPATROON
Het blokkenpatroon is al 2000 jaar oud en wordt nog steeds gebruikt. Het bijzondere van deze vlakke versiering is dat er een 3D illusie ontstaat. De volgende voorbeelden zijn ontdekt tijdens opgravingen in Pompeii, de stad die in het jaar 79 voor Christus werd verwoest door de fatale uitbarsting van de vulkaan Vesuvius. Het patroon is gemaakt van ruitvormige stukjes steen of (geglazuurde) keramiek op een vloer of muur.
Blokkenpatronen uit Pompeï
Oefening 1: teken losse blokken/kubussen in verschillende standen. Je ziet steeds drie kanten. Gebruik grijstinten (alles tussen zwart en wit) of kleur om twee van de drie kanten donkerder te maken.
Oefening 2: In een blokkenpatroon zitten de blokjes aan elkaar vast, allemaal in dezelfde stand . Teken uit de vrije hand (zonder liniaal) eerst 3 blokjes, dan 5 en ten slotte 7.
Hier heeft een leerling er uit de losse hand een fantastisch gebouw van gemaakt met watervallen, trappen, palmbomen, bloemen, een waterput en dakterrassen.
Oefening 3: Voor het tekenen van een meetkundig exact blokpatroon is het gebruik van isometrisch rasterpapier het makkelijkst. Dat papier is te koop maar je kunt ook dit A4-formaat raster afdrukken. Als je de lijntjes van het raster niet wil zien in jouw uiteindelijke tekening gebruik je een lichtbak. Uiteindelijk knip je het deel uit waar je een patroon hebt getekend.
Oefening 4: Voor een meetkundig blokkenpatroon zonder isometrisch raster doe je volgende 7 stappen. Gebruik een goed geslepen HB potlood en een liniaal met centimeter aanduiding.
Stap 1: teken een vierkant kader van 24 x 24 cm. Verdeel het kader met behulp van je liniaal in licht getekende vierkantjes van 3 x 3 cm. Zo krijg je 8 rijen van links naar rechts en 8 rijen van boven naar beneden.
Stap 2: teken de diagonalen (schuine lijnen) in de bovenste twee rijen. Deze gekantelde vierkanten worden de bovenkanten van de eerste rij blokjes. Voor de duidelijkheid heb ik de diagonalen rood gemaakt.
Stap 3: teken vanuit 9 hoekpunten lijntjes van 3 cm. recht naar beneden.
Stap 4: maak de eerste rij blokjes af met de schuine (diagonale) lijntjes.
Stap 5: maak de bovenkanten van de tweede rij blokjes af.
Stap 6: herhaal stap 3 en 4 om de tweede rij blokjes af te maken. Als je het goed hebt gedaan past elk blokje in de tweede rij precies tussen twee blokjes in de bovenste rij.
Stap 7: maak er op dezelfde manier nog één rij aan vast. Maak de lijnen van de blokjes duidelijker en gum de lijnen uit die je niet meer wil zien.
Het patroon is nu klaar. Geef elke kant van een blokje een eigen kleur zoals in de voorbeelden uit Pompeii. Het kan ook in zwart-grijs-wit (hier gearceerd met een fineliner) of verschillende tinten van dezelfde kleur.
HET BLOKKENPATROON IN EIGENTIJDS DESIGN:
VARIATIES:
Het blokkenpatroon op de marmeren vloer van de San Marco kerk in Venetië is anders opgebouwd: de blokjes met een lichte bovenkant liggen hier recht onder elkaar. De zwarte ruitvormige ruimte tussen de rijen is tegelijk de onderkant van blokjes die je van onderaf ziet. Er zijn dus rijen blokjes van bovenaf gezien met een lichte bovenkant, en rijen blokjes van onderaf gezien met een donkere onderkant. Je kunt die twee series nooit tegelijkertijd zien (probeer maar, je wordt er duizelig van).
Ik ben de blokjes ook tegengekomen in groepjes van drie binnen een zeshoek. In dit geometrische* patroon moeten ook alle zeshoeken perfect op elkaar aansluiten.
*Geometrisch patroon = een patroon op basis van meetkundige vormen zoals een cirkel, vierkant, driehoek, zeshoek en ruit.
Tenslotte het kunstwerk ‘Kringloop’ uit 1938 van de wereldberoemde Nederlandse graficus Mauritz Escher. In de voorstelling heeft hij blokkenpatronen van verschillende groottes verwerkt.
